De zoektocht naar de Heilige Graal en het mysterie van Rennes-le-Château

Het afgelegen dorpje Rennes-le-Château ligt op een van de heuveltoppen in de Franse Pyreneeën en heeft hooguit 85 inwoners. Toch zijn er ruim 700 boeken geschreven over het mysterie dat de lokale priester Bérenger Saunière hier eind 19e eeuw probeerde te ontrafelen. Een zoektocht naar de Heilige Graal en andere geheime schatten afkomstig uit Jeruzalem, die eeuwen geleden door de Tempeliers in de regio zijn verborgen. Het grootste geheim gaat wellicht over een koninklijke bloedlijn, Sang Roial, die de machtspositie van de Franse koning en het Vaticaan ernstig dreigde te verstoren… 

De mysterieuze schat die de Katharen verstopten

Rennes-le-Château ligt in de regio Languedoc langs de eeuwenoude pelgrimsroute vanuit Noord-Europa naar Santiago de Compostela in Spanje, die vanaf de 11e eeuw door de Tempeliers werd bewaakt. In de twaalfde en dertiende eeuw was er op de plek van Rennes-le-Château een belangrijke stad, toen bekend onder de naam Rhedae en een bolwerk van de Katharen. De Christelijke Katharen (ook wel Albigenzen genoemd) verwierpen de orthodoxe leer van de Katholieke Kerk in Rome. Ze waren geïnspireerd door het leven van Jezus Christus, maar geloofden ook in reïncarnatie en hadden meer erkenning voor het vrouwelijke aspect in hun religie. Zo werd de rol van prediker bijvoorbeeld door zowel mannen als vrouwen bekleed. En in de kerk in Rennes-le-Château hangt achter het altaar geen Christusbeeld aan het kruis, maar is Maria Magdalena afgebeeld, in hun geloofsovertuiging de echtgenote van Jezus.

Achter het altaar staan twee beelden, een van Josef en kind en een van Maria met kind. Het traditionele Christusbeeld aan het kruis ontbreekt. Wel is er een schilderij van Magdalena, die neerknielt bij een grot of graftombe. Naast haar ligt een open boek en een schedel. 

Tijdens de Inquisitie en de Albigenzische Kruistochten in de 13e eeuw, geïnitieerd door de Katholieke Kerk en Franse koningen, werden veel Katharen vermoord. Rheade werd vernietigd en op de ruïnes verrees later het dorpje Rennes-le-Château. In 1243 waren de belangrijkste steden en bolwerken van de Katharen overmeesterd, met uitzondering van een handvol afgelegen en geïsoleerde bastions. De belangrijkste daarvan was het kasteel op de berg Montségur, zo’n 50 kilometer ten westen van Rennes-le-Château, waar naar verluidt een schat van onschatbare waarde werd bewaard. Deze mysterieuze schat had te maken met de Heilige Graal, in het Frans ‘Sant Graal’ en volgens sommige bronnen een verbastering van het originele ‘sang roial’, dat ‘koninklijke bloed’ betekent. (zie kader) 

Na de overmeestering van de bergvesting Montségur in 1244 bleek de schat echter onvindbaar en is deze vermoedelijk door enkele Tempeliers die zich in het kasteel hadden verschanst, vóór de overgave van de overige Tempeliers naar buiten gesmokkeld. De belangrijke schat — wat deze ook was — is toen elders verborgen. Een van de mogelijke locaties was Rennes-le-Château. Of de schat is verstopt in een van de grotten, die als een honingraat in het omliggende gebergte liggen.¹

Joden vestigden zich in de regio van Rennes-le-Château. Bij enkele Middeleeuwse gebouwen in het nabij gelegen Alet-les-Bains is een Davidsster te zien. Hierboven zie je het houtsnijwerk met allerlei occulte symbolen in het huis van Nostradamus, wat aan het centrale plein van Alet-les-Bains staat.

Saunière’s ontdekking van de rollen perkament 

Met de komst van Bérenger Saunière in Rennes-le-Château, kwam het verhaal van de door de Tempeliers verborgen schat(ten) opnieuw onder de aandacht. Pastoor Saunière had de kleine en onbeduidende parochie toegewezen gekregen. Rennes-le-Château was destijds een dorpje van zo’n 200 inwoners. Aangemoedigd door zijn vriend Henri Boudet, de pastoor van het naburige dorp Rennes-les-Bains, besloot Saunière in 1891 het vervallen dorpskerkje uit 1059, dat was toegewijd aan Magdalena, op te gaan knappen. Hij verplaatste de altaarsteen, die op twee eeuwenoude Visigotische zuilen rustte. Een van die houten zuilen was hol en bevatte vier perkamenten bewaard in verzegelde houten kokers. 

(Links) In het ‘Museum Bérenger Saunière’ in Rennes-le-Château is een van de Visigotische houten zuilen tentoongesteld waarin te zien is hoe de perkamenten rol was verstopt. (Rechtsboven) Tour Magdela en Rennes-le-Château, (onder) Parochietuin met daarachter de balustrade die de Tour Magdela verbindt met de oranjerie.

Twee perkamenten bevatten stambomen, waarvan er een dateert uit 1244 en de andere uit 1644. De andere twee perkamenten dateerden uit de 18e eeuw, uit de tijd van Saunière’s voorganger pater Antoine Bigou. Het bleken Latijnse teksten en fragmenten uit het Nieuwe Testament. Op een van deze perkamenten zijn de woorden zonder spaties aan elkaar geschreven en zijn er een aantal volstrekt overbodige letters ingevoegd. Op het andere perkament zijn de regels op een vreemde manier afgekapt, soms zelfs midden in een woord, terwijl bepaalde letters opvallend boven of onder de anderen uitsteken. In werkelijkheid bestaan deze perkamenten uit een reeks ingenieuze cijfers of codes.³

Een van de zinnen kon men ontcijferen door de uitstekende letters op de juiste volgorde te plaatsen. Dat leverde de volgende tekst op: ‘AAN DAGOBERT II, KONING, EN AAN SION BEHOORT DEZE SCHAT TOE EN HIJ IS DAAR DOOD.’ Deze laatste zinsnede lijkt te verwijzen naar een graf of tombe, of iets onder de grond. Was dat waarom Saunière zo gefascineerd was door een tombe in het landschap rond Rennes-le-Château en lange wandelingen maakte in de omgeving, waarbij hij naar iets op zoek leek te zijn? 

Grafsteen van de markiezin van Hautpoul de Blanchefort (links) die Saunière had verwijderd, blijkt ook codes te bevatten, zoals de perkamenten (rechts).

Saunière kocht een schilderij met tombe van het Louvre

Saunière bracht de ontdekte perkamenten naar zijn superieur, de bisschop van Carcassonne. Het is onduidelijk of de bisschop zijn ontdekking volledig begreep, maar hij stuurde Saunière wel onmiddellijk op zijn kosten naar Parijs. Daar presenteerde Saunière de perkamenten aan een aantal kerkelijke autoriteiten, waaronder de priester Jean-François-Victor Bieil en zijn neef, Émile Hoffet. 

Op deze manier werd de provinciale plattelandspriester meteen hartelijk verwelkomd in Hoffets vooraanstaande kring. Daartoe behoorde ook de beroemde Franse operazangeres Eva Calvé. Zij was een van de grote sterren uit die tijd. Daarnaast was ze tevens een hogepriesteres van de Parijse esoterische subcultuur en onderhield amoureuze relaties met een aantal invloedrijke occultisten. Tussen Saunière en Calvé ontstond een innige vriendschap. 

Uiteindelijk bracht Saunière drie weken door in Parijs. Wat er tijdens zijn ontmoetingen met de geestelijken is besproken is onbekend, maar het was duidelijk dat de Katholieke Kerk grote belangstelling had voor de historische documenten. Tijdens zijn verblijf aan de Franse hoofdstad bezocht Saunière eveneens het Louvre om een specifiek schilderij te kopen.

De verborgen boodschappen in het schilderij

Saunière kocht het origineel van het schilderij ‘De herders van Arcadia’ van Nicholas Poussin. Daarop staan drie herders en een herderin afgebeeld, die rond een grote antieke tombe staan en de inscriptie in de verweerde steen bekijken. Deze tombe staat aan de rand van het dorpje Arques, zo’n 15 kilometer ten westen van Rennes-le-Château. Op de achtergrond van het schilderij is de berg en het kasteel van Bézu te zien, zo’n 15 kilometer ten zuidoosten van Rennes-le-Château, dat in de 12e eeuw een loge van de Tempeliers was.

Op het schilderij is de Latijnse inscriptie duidelijk te lezen: ‘ET IN ARCADIA EGO’ betekent letterlijk ‘EN IN ARCADIA (BEN) IK’? Maar waarom is het werkwoord weggelaten? Misschien zodat de inscriptie alleen uit bepaalde specifieke letters zou bestaan? Was het een anagram? (Een anagram is een woordraadsel, waarbij een woord of zin is gevormd uit de letters van een ander woord of andere zin, maar dan in een andere volgorde.) In dat geval zou er kunnen staan: ‘I TEGO ARCANA DEI’, wat zoiets betekent als ‘IK VERBERG DE GEHEIMEN VAN GOD’.

Het begin van Saunière’s zoektocht

Na zijn terugkeer in Rennes-le-Château, hervatte Saunière de restauratie van zijn kerk. Direct bij de ingang plaatste hij een grotesk beeld van de demon Asmodeus – de bewaarder van geheimen, bewaker van verborgen schatten en, volgens een oude joodse legende, bouwer van de Tempel van Salomo. Dezelfde tempel in Jeruzalem van waaruit Tempeliers een schat hadden meegenomen en in de regio van Rennes-le-Château hadden verstopt?

Saunière plaatste ook kleurrijke beelden van beschermheiligen, zoals St. Germaine en St. Roch in de nissen van de kerk. Plaats je de beginletters van al die beschermheiligen in een bepaalde volgorde achter elkaar, ontstaat er het woord ‘GRAAL’. Achterin de kerk is een fresco aangebracht waarop het landschap rond Rennes-le-Château is afgebeeld. Volgens de vele onderzoekers en auteurs die over Saunière hebben geschreven, zijn er allerlei verborgen boodschappen in die schildering verwerkt. Op de rechterzijde van de fresco is een pastoor te zien, die met een paraplu door het landschap rond Rennes-le-Château loopt, net zoals Saunière in die tijd veelvuldig had gedaan.

Links: Het kleurrijke beeld van beschermheilige St. Germaine. Midden en rechts: Delen van de fresco met onder het linkerdeel de tekst ‘kom naar mij’ en in het rechterdeel van de fresco een afbeelding van Saunière met paraplu met daaronder de tekst ‘en ik zal u verlichten’.

Saunière begon vanaf die tijd namelijk lange wandelingen door de landschappelijke omgeving te maken, waarbij hij allerlei stenen verzamelde. Waar Saunière ook naar op zoek was, blijkbaar was hij iets op het spoor wat van internationaal belang was, want hij begon een omvangrijke briefwisseling met onbekende correspondenten door heel Frankrijk, maar ook in Duitsland, Zwitserland, Italië, Oostenrijk en Spanje.

Onverklaarbare rijkdom

De aanvankelijk armlastige Saunière beschikte plotseling over veel geld. In 1896 begon hij grote bedragen uit te geven, op een verbijsterende en ongekende schaal. Bij verschillende banken deed hij een aantal geheimzinnige transacties. Daarnaast onthullen bankafschriften dat Saunière en Johann von Habsburg — een neef van de keizer van Oostenrijk — beiden op twee opeenvolgende dagen een bankrekening hebben geopend.

Niet alleen besteedde Saunière veel geld aan de renovatie en decoratie van de lokale kerk, ook bouwde hij een toren, Tour Magdala. De naam verwijst naar Magdalena, waar niet alleen de toren, maar ook de kerk in Rennes-le-Château aan is toegewijd. Vanuit de toren had hij goed uitzicht over een groot deel van het dal. Vanuit het plateau was er zelfs een ladder om vanuit het hoogste punt op het dak nog verder te kunnen kijken. Waar was Saunière naar op zoek?

Internationale kringen

Vanuit de toren leidde een brede balustrade naar een kleine oranjerie, waar Saunière tropische planten kweekte. Vanuit al die punten had hij steeds een iets ander uitzicht over het lager gelegen land. Daarnaast liet Saunière aan de andere kant van de parochietuin een weelderig landhuis bouwen, dat hij Villa Bethania noemde. Hij ontving er een aantal vooraanstaande gasten. Een daarvan was de beroemdheid Emma Calvé. Een andere was de Franse staatssecretaris van Cultuur. 

Villa Bethania en de pastorietuin. Rechts de serre met glas-in-lood ramen (recente toevoeging) waar Saunière de mis bleef houden nadat hij als pastoor ge-excommuniceerd was.

Zelf bleef hij in de parochie wonen. Maar ondanks zijn sobere levensstijl viel zijn plotselinge rijkdom in de buitenwereld wel op. Waar haalde hij al het geld vandaan, waarvan hij al die bouwwerken kon bekostigen? Was hij op een schat met goudstukken gestuit? Of had hij geld ontvangen van een geestelijke autoriteit, om zijn mond te houden over de geheimen die hij had ontrafeld? 

Opgravingen

Uit de nalatenschap van Saunière blijkt dat zijn zoektocht echter niet na de eerste ontdekking van de perkamenten is gestopt. Hij leek op zoek te zijn naar een specifieke plek in het landschap van Rennes-le-Château. Daarnaast deed hij opgravingen in de omgeving van de kerk en op het kerkhof. Een tweetal van die tunnelingangen is in het museum van Rennes-le-Château nu nog te zien.

Toen de bisschop van Carcassonne stierf, die eveneens Saunière’s leidinggevende was geweest, riep de nieuwe bisschop de pastoor ter verantwoording. Saunière weigerde echter zijn rijkdom te verklaren. Ook gaf hij geen gehoor aan de overplaatsing naar een nieuwe pastorie, zoals de nieuwe bisschop bevolen had. Hij werd uit de kerk geschreven en voor zijn parochie werd een nieuwe priester aangesteld. Saunière bleef in Rennes-le-Château missen geven, die hij hield in de kleine serre aan de achterzijde van Villa Bethania en die door trouwe volgers werden bezocht.

Tegen het einde van zijn leven in 1917 zouden zijn uitgaven oplopen tot een bedrag van minstens enkele miljoenen euro’s. Saunière had overduidelijk een schat ontdekt. Maar het was niet alleen een schat die in geldwaarde was uit te drukken. Alles duidt erop dat hij een groot historisch geheim had ontdekt, dat van groot belang was voor de Katholieke Kerk en wellicht ook voor de mensheid in z’n algemeen.

Tempeliers

Was het geheim een reliek van onschatbare waarde, of had het geheim te maken met de bloedlijn en nazaten van Jezus en Maria Magdalena? Uit historische documenten is af te leiden dat de Tempeliers een schat uit de Tempel van Jeruzalem naar de omgeving van Rennes-le-Château hebben gebracht. Als er inderdaad zo’n legendarische schat vanuit Jeruzalem in de omgeving van Rennes-le-Château was verborgen, zou dit de verwijzing naar ‘Sion’ in de door Saunière ontdekte perkamenten kunnen verklaren. 

Bertrand de Blanchefort, de grootmeester van de Tempeliers, had in de twaalfde eeuw een mysterieuze opdracht gegeven om opgravingen in de omgeving te doen. Het lijkt erop dat hij op zoek was naar die schat. Het geheim zou tot de achttiende eeuw binnen de familie Blanchefort blijven, totdat Marie de Blanchefort, een nazaat van Bertrand, eind 18e eeuw te biecht ging bij Abbé Antoine Bigou, pastoor van Rennes-le-Château. Bigou had de perkamenten samengesteld voor zijn opvolger Saunière, die hij met de renovatie had ontdekt.

Saunière nam zijn geheim mee in het graf

Op 17 januari 1917 kreeg de 65-jarige Saunière plotseling een beroerte. Die datum is verdacht, want deze komt overeen met de datum op de grafsteen van de markiezin van Hautpoul de Blanchefort – de grafsteen die Saunière had verwijderd. Parochieleden hadden vijf dagen eerder nog verklaard hoe gezond de bejaarde Saunière er voor zijn leeftijd uit zag. Desondanks bleek uit Saunière’s administratie dat zijn huishoudster Marie Denarnaud, op 12 januari, vijf dagen vóór zijn beroerte, al een doodskist voor haar werkgever had besteld.

Saunière stierf op 22 januari en nam zijn geheimen mee in zijn graf. Zijn nalatenschap, waaronder zijn kapitaal, werd overgedragen aan Marie Denarnaud. Ook zij heeft de geheimen van Saunière nooit naar buiten gebracht. Wel leefde ze tot de Tweede Wereldoorlog in weelde. Dat veranderde toen Frankrijk na de oorlog een nieuwe serie bankbiljetten invoerde om de oude gedevalueerde biljetten te vervangen, op voorwaarde dat Franse burgers hun vermogen konden verklaren. Huishoudster Denarnaud koos voor armoede, in plaats van de enorme geldvoorraad te verantwoorden. Dorpsgenoten zagen hoe ze in de tuin van Villa Bethania stapels oude Franc-biljetten aan het verbranden was. Het bleef een raadsel waar al dat geld vandaan was gekomen.

Meer dan zevenhonderd boeken

Het mysterie rond Saunière’s geheime schat heeft inmiddels de aandacht getrokken van de internationale gemeenschap. Jaarlijks trekken er zo’n honderdtwintigduizend mensen naar het piepkleine dorpje om de toren, de oude parochie en kerk van Saunière te bezoeken. Of om er zelf op zoek te gaan. De opgravingen in en rond Rennes-le-Château liepen op een bepaald moment zo uit de hand, dat er een lokaal verbod is afgevaardigd, die het verbiedt om in (de omgeving van) het dorpje te graven. 

Het fascinerende verhaal van Saunière’s ontdekkingen heeft honderden auteurs geïnspireerd om erover te schrijven. Er zijn meer dan zevenhonderd boeken over het mysterie geschreven. Zelfs de bestseller en het verfilmde boek de Da Vinci Code van Dan Brown is op het verhaal geïnspireerd, waarbij de roman begint met de moord op de conservator van het Louvre, die eveneens Saunière heet. Dan Browns verhaal draait ook om geheimzinnige codes, perkamenten verstopt in relieken, die leiden naar een eeuwenoud geheim rond de Heilige Graal. 

De hoofdrolspelers komen uiteindelijk in Schotland terecht. Ze bezoeken de Rosslyn Chapel, een historische locatie nabij Edinburgh, die een sleutelrol speelt in het verhaal vanwege haar vermeende connecties met de Heilige Graal en de Tempeliers. Ondanks dat Dan Brown van de Da Vinci Code er een fictief verhaal van heeft gemaakt, maakt hij gebruik van elementen die deels zijn gebaseerd op historische en culturele feiten.

1. ‘The Holy Blood And The Holy Grail’ van Henry Lincoln, Michael Baigent, Richard Leigh ↩︎
2. The Knights Templar ↩︎
3. Rennes-le-Château, the devil, the treasure and Saunière ↩︎

Ella Ster | ellaster.nl